Uzależnienia – co to jest?

Uzależnienia, choć nie wszystkie oficjalnie uznane za choroby, są nabytymi zaburzeniami zdrowia psychicznego i fizycznego. Mogą mieć podłoże psychiczne bądź fizyczne, przy czym drugi rodzaj nie może istnieć bez pierwszego. Uzależnienia behawioralne polegają na nieustannej, nieodpartej potrzebie zachowywania się w określony sposób lub robienia konkretnej rzeczy. Tylko w taki sposób chory może uzyskać spokój i czuć zadowolenie. Przykładem może być tu uzależnienie od Internetu, pracoholizm, seksoholizm czy hazard. Uzależnienia fizyczne polegają na nieustającym odczuwaniu potrzeby zażywania szkodliwych substancji chemicznych, jak alkohol, narkotyki, dopalacze czy leki. Niektóre osoby mogą posiadać genetyczne predyspozycje do popadania w nałogi. W związku z tym często zdarzają się nawroty choroby lub po prostu częste niepowodzenia w procesie leczenia. Jedynym skutecznym rozwiązaniem walki z nałogami jest terapia uzależnień, która może być przeprowadzana w różny sposób w zależności od problemu i od pacjenta.

Czym są uzależnienia?

Uzależnieniem stać się może wszystko – od rzeczy, substancji chemicznych, po uczucia i emocje. Nieustanna konieczność przyjmowania różnych środków czy wykonywania danej czynności jest bardzo destrukcyjna nie tylko dla chorego, ale i dla jego otoczenia. Negatywne skutki jednak zaczynają się od niego, gdyż pierwszymi objawami uzależnienia jest zwykle rosnąca tolerancja na daną substancję osłabienie woli czy silna obsesja na punkcie zdobywania czynnika uzależniającego. Uzależniony stopniowo zaczyna żyć w swojej własnej rzeczywistości, oddala się od bliskich i zaniedbuje swoje domowe i służbowe obowiązki. Nic nie jest dla niego już ważne oprócz możliwości osiągnięcia satysfakcji i ulgi.  

Jakie są etapy postępowania uzależnień?

Istnieje pewien stały schemat postępowania uzależnień, niezależnie od głównego przedmiotu uzależniającego. Początki przeważnie nie zwiastują niczego złego. Eksperymentowanie, ciekawość, chęć zaimponowania czy po prostu potrzeba zrelaksowania i poprawienia sobie humoru to niestety idealny wstęp do rozwoju nałogu. Ten etap może trwać naprawdę długo i nie wykazywać żadnych charakterystycznych symptomów. Coraz chętniej sięga się jednak po odczuwalny przyjemny stan po przyjęciu danej substancji lub po wykonaniu pewnej czynności. Druga faza polega na świadomym sięganiu po czynnik uzależniający w celu lepszego funkcjonowania i rozładowywania emocji. Środki psychoaktywne przyjmowane są zawsze wtedy, gdy przychodzi na to ochota. Kolejny etap jest krytyczny, gdyż uzależniony całkowicie traci kontrolę nad swoimi zachowaniami. Etap ostatni – chroniczny skupia się jedynie na zaspokajaniu uzależnienia. Tolerancja na daną substancję wciąż rośnie, a jeśli nie dostarczy się jej do organizmu, wówczas pojawia się zespół abstynencyjny. Jego objawy to między innymi bóle głowy, drżenie rąk, wymioty, nudności, procesy myślowe stają się osłabione, występują stany lękowe i psychoza. Tę fazę zakończyć można jedynie na dwa sposoby: rozpoczynając leczenie lub doprowadzając do własnej śmierci.

Skąd biorą się uzależnienia?

Powstawanie uzależnień regulują trzy mechanizmy psychologiczne, które umożliwiają organizmowi prawidłowe funkcjonowanie. Jest to mechanizm nałogowego regulowania uczuć, mechanizm iluzji i zaprzeczania oraz mechanizm rozproszonego i rozdwojonego “ja”. Mają one wpływ na system funkcjonowania chorego – to za ich sprawą koniecznością staje się przyjmowanie wybranej substancji lub wykonywanej pewnej czynności. Każde wydarzenie czy pojawienie się silnych emocji może mieć wpływ na odczuwanie pragnienia szkodliwej substancji lub czynności. 

Od czasu do czasu u uzależnionego mogą występować przebłyski świadomości, podczas których docierają do niego sygnały  o stopniu zaawansowania jego nałogu i szkodach, jakie wyrządza na wielu płaszczyznach. Wówczas zaczyna odczuwać wstyd, dzięki któremu na pewien czas odstawia czynniki uzależniające. Taki stan trwa jednak tylko chwilę, gdyż po niedługim czasie włącza się mechanizm iluzji i zaprzeczania, przez co wszystko wraca do dawnego stanu. 

W jaki sposób można pomóc osobie uzależnionej?

Pomoc osobie uzależnionej jest bardzo trudna ze względu na to, iż wymagana jest do tego chęć i samoświadomość chorego. Jeśli te oba czynniki mają miejsce, wówczas należy podjąć szereg najważniejszych działań, które będą w stanie powstrzymać rozwój mechanizmów związanych z uzależnieniem. 

Choroba, jaką jest uzależnienie, zwykle składa się z części fizycznej i psychicznej, co w połączeniu stanowić może poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Właśnie dlatego należy podjąć wielopłaszczyznowe działania nie tylko dla powstrzymania mechanizmów uzależnienia, a także dla rozwiązania problemów osobistych, które także stanowią stałe źródła czynników aktywizujących te mechanizmy. Pierwszym krokiem powinno być całkowite wyeliminowanie czynnika uzależniającego z otoczenia chorego. Następnie należy udać się do specjalisty, który postawi diagnozę i dobierze odpowiednie środki leczenia. Terapia uzależnień, wsparcie bliskich osób, abstynencja i ponowna nauka życia w społeczeństwie to elementy niezbędne do tego, aby podjęte kroki były skuteczne.