Jak pomóc osobie z problemem alkoholowym?
Alkoholizm jest jedną z najbardziej demokratycznych chorób XXI wieku. Dotyka osoby niezależnie od płci, wieku, wykształcenia, pochodzenia i statusu społecznego. Uznawany jest za chorobę pierwotną o podłożu psychicznym i fizycznym. Rozwój uzależnienia to proces postępujący z czasem. W przypadku niektórych osób choroba postępuje szybciej, podczas gdy u innych nałóg rozwija się wolniej. Z czasem problem uzależnienia dotyka również najbliższych alkoholika, którzy stają się osobami współuzależnionymi. Oprócz skutków zdrowotnych nałóg niesie za sobą konsekwencje psychologiczne i społeczne. Jak pomóc alkoholikowi? Jakich błędów unikać podczas motywowania do leczenia?
Jak zaczyna się uzależnienie od alkoholu?
Uzależnienie od alkoholu często zaczyna się niewinnie. To spotkania ze znajomymi, świętowanie różnych okazji lub wieczorny relaks przy akompaniamencie napoju wysokoprocentowego. Niestety w przypadku alkoholu granica między piciem okazjonalnym a nałogiem jest niezwykle cienka i można ją szybko przekroczyć. Co gorsza, proces ten odbywa się praktycznie bez świadków… Nawet osobie z najbliższego otoczenia trudno ocenić, kiedy picie dla towarzystwa przerodziło się w chorobę.
Etapy rozwoju nałogu
Uzależnienie od alkoholu jest chorobą przewlekłą i postępującą. Objawy nałogu najczęściej są dostrzegane przez otoczenie dopiero na znacznym zaawansowaniu choroby, co utrudnia leczenie. Eksperci wyróżniają trzy fazy rozwoju uzależnienia alkoholowego:
- fazę wstępną,
- fazę ostrzegawczą,
- fazę przewlekłą.
Alkoholizm w fazie wstępnej na ogół ogranicza się do okazjonalnego spożywania alkoholu, który staje się doskonałym sposobem na poprawę nastroju i samopoczucia. Na tym etapie osoba uzależniona sięga po napoje procentowe ze względu na przyjemne uczucie odprężenia i relaksu, jakie towarzyszy ich spożywaniu. Ten etap może trwać długi czas, pozornie nie zwiastując większych problemów.
Alkoholizm w fazie ostrzegawczej zaczyna być coraz bardziej widoczny dla najbliższego otoczenia. Osoba uzależniona doświadcza pierwszych negatywnych skutków spożywania alkoholu w postaci zaników pamięci. Luki w pamięci zdarzają się nawet podczas spożywania niewielkich dawek alkoholu. Mimo to, uzależniony coraz częściej zaczyna sięgać po coraz mocniejsze trunki. Zaczyna mieć wyrzuty sumienia, które wycisza kryjąc się ze swoim problemem lub szukając usprawiedliwienia dla stanu upojenia alkoholowego np. w zachowaniu najbliższych mu osób.
Alkoholizm w fazie przewlekłej objawia się całkowitą utratą kontroli nad nałogiem. Towarzyszący osobie uzależnionej głód alkoholowy sprawia, że nieważne stają się wszystkie negatywne konsekwencje picia. Na tym etapie osobie uzależnionej puszczają wszystkie hamulce społeczne i moralne. Uzależniony utrzymuje stały poziom alkoholu we krwi, jednocześnie potrzebując coraz większych dawek do uzyskania pożądanego efektu upojenia.
Jakich błędów unikać pomagając alkoholikowi?
Wachlarz błędów, jakie popełniają osoby chcące pomóc alkoholikowi jest bardzo szeroki. Błędy te nie zawsze wynikają z niewiedzy. Często są efektem emocjonalnego podejścia do problemu lub wyrazem naszej bezradności. Niestety mogą doprowadzić do pogłębienia się problemu i znacząco utrudnić nam pracę z osobą uzależnioną w późniejszym czasie. Jak więc nie pomagać alkoholikowi?
W rozmowach z alkoholikiem, zwłaszcza ukierunkowanych na podjęcie leczenia, nie powinniśmy stosować gróźb ani szantażu emocjonalnego. Należy również pamiętać, że ewentualne odcięcie od środków finansowych będzie działało na krótką metę, a może się przyczynić do dodatkowych zatargów uzależnionego z prawem. Błędem jest również obarczanie się winą za alkoholizm osoby bliskiej, jak również za to, że nie jesteśmy w stanie jej skutecznie zmotywować do leczenia. Przekonanie do terapii wymaga czasu i cierpliwości. Nasz dobrostan z kolei każe nie skupiać się wyłącznie na problemach osoby uzależnionej, rezygnować z życia towarzyskiego i pasji.
Jak skutecznie pomóc osobie uzależnionej?
Podjęcie leczenia wymaga od alkoholika przede wszystkim przyznania się do problemu i chęci podjęcia terapii. Najbliżsi nie mogą podjąć tej decyzji za osobę uzależnioną. Mogą natomiast ją motywować do rozpoczęcia terapii. Należy przy tym pamiętać, że motywowanie alkoholika do leczenia wymaga odpowiedniego podejścia, uwagi, ostrożności i cierpliwości.
Terapeuci posiadający doświadczenie w pracy z osobami uzależnionymi od alkoholu wskazują na szereg podejść i strategii, które mogą pomóc w przekonaniu alkoholika do leczenia:
- Pomoc należy rozpocząć od poznania sytuacji, która wyzwoliła nałóg. Najpewniej osoba uzależniona nie odpowie nam na to pytanie samodzielnie, dlatego niezbędne jest przeprowadzenie swoistego wywiadu środowiskowego i wyłuszczenie potencjalnych przyczyn problemu.
- Szczera rozmowa. Rozmowa z osobą uzależnioną od alkoholu to podstawa. Musi być całkowicie szczera i wypływać z faktycznej chęci niesienia pomocy. Bardzo często jedna rozmowa nie doprowadzi do pozytywnej zmiany, dlatego powinniśmy być przygotowani na kilka takich rozmów.
- Uświadomienie osobie uzależnionej, że jesteśmy obok. Dla osoby borykające się z problemem alkoholowym bardzo ważna jest świadomość tego, że ma obok siebie kogoś, na kim może polegać. Nasze bycie obok nie może sprowadzać się do ciągłych i nachalnych zapewnień werbalnych. Musi mieć przełożenie na rzeczywiste sytuacje i naszą postawę względem uzależnionego.
- Delikatne skłanianie osoby chorej do podjęcia leczenia. W trakcie swojej pracy z osobą uzależnioną warto skłaniać ją do sięgnięcia po profesjonalną pomoc. Nie należy być przy tym nachalnym. Idealna sytuacja to ta, w której osoba uzależniona sama wskazuje terapię jako sposób na rozwiązanie swojego problemu. Naszą rolą jest w tym przypadku dyskretne nakierowanie jej na to właśnie rozwiązanie.
W sytuacji, w której najbliżsi nie są w stanie przekonać osoby uzależnionej do kontaktu z wybranym ośrodkiem leczenia uzależnień alternatywą może być interwencja. To spotkanie z przedstawicielem ośrodka, którego celem jest przedstawienie choremu rzeczowych argumentów, które mają go przekonać do zaakceptowania problemu i podjęcia działań mających na celu jego rozwiązanie.