Kto jest podatny na uzależnienia?

Kto jest podatny na uzależnienia? Uzależnienie jest chorobą zaliczającą się do zaburzeń psychicznych. W jej definicję wpisuje się uzależnienie od narkotyków, leków, alkoholu, papierosów. Ale termin uzależnienie dotyczy również przymusowych zachowań, takich jak: kompulsywne zakupy, oglądanie telewizji, hiperseksualność, masturbacja, hazard, komputer czy internet. Współczesna psychologia znacząco poszerzyła katalog uzależnień, przyjmując, że uzależnienie to czynność, nad którą dana osoba utraciła kontrolę. 

Osobowość podatna na uzależnienia 

Osobowość nałogowa, podatna na uzależnienia od dawna stanowi przedmiot współczesnej psychologii. Co sprawia, że ktoś potrafi rzucić palenie z dnia na dzień, a inny robi to wielokrotnie bez skutku? W którym momencie należy ograniczyć czy całkowicie wyeliminować alkohol, by nie popaść w uzależnienie od napojów wyskokowych? Czy za uzależnienie jesteśmy odpowiedzialni tylko my, czy środowisko, w którym się wychowujemy, a może nasi rodzice, którzy zbyt późno odstawili używki. 

Najnowsze badania w obszarze psychologii i psychiatrii dowodzą, że uzależnienie od narkotyków czy alkoholu może być dziedziczne, ale może też wynikać z osobowości, charakteru i temperamentu. W przypadku dziedziczności wcale nie muszą to być bezpośredni przodkowie, może to być pierwsza, druga a nawet trzecia linia pokrewieństwa. Najczęściej jednak skłonność do nałogów pojawia się u osób, które w okresie dzieciństwa nie nabrały umiejętności rozładowania napięcia i odreagowywania sytuacji stresowych. Często też przykładali nadmierną uwagę do bycia w centrum uwagi otoczenia, które próbowali sobie podporządkować. Osobowość nałogową, podatną na uzależnienia charakteryzuje popadanie w skrajności, szeroka amplituda emocji i zachowań. Z jednej strony gniew przeplata się z entuzjazmem, z drugiej smutek zamienia się w euforię i pragnienie działania. Powstaje swoista sinusoida, za którą nie nadąża umysł. Żadne z uczuć nie jest po prostu letnie, musi być gorące lub lodowate. Te skrajne emocje wyniszczają psychicznie, męczą i prowadzą do rozwiązań destrukcyjnych. 

Jak funkcjonuje osobowość skłonna do uzależnień? 

Osobowość nałogowa nie potrafi normalnie funkcjonować w społeczeństwie. Patologiczne skłonności do popadania w uzależnienie mogą skutkować budowaniem nawet kilku nałogów jednocześnie. Wystarczy, że powstaną sprzyjające okoliczności, by ujawniły się te najbardziej destrukcyjne. Zaangażowanie w pracy przeradza się w pracoholizm, pracoholizm wymaga wspomagania, pojawia się więc narkomania, lekomania i alkoholizm. Nadużywaniu opiatów łączy się często z zamiłowaniem do hazardu a seksoholizm z narkotycznymi epizodami oraz uzależnieniem od alkoholu. 

Skłonność do uzależnień aktywuje się często za sprawą obciążeń codziennego funkcjonowania, stresu, przemęczenia, niepowodzeń w pracy czy w życiu prywatnym. Ale też za sprawą sytuacji trudnych, skomplikowanych i wymagających zaangażowania. Używki mają pomóc przebrnąć przez nie i znaleźć optymalne rozwiązanie, ale go nie znajdują. 

Problemy psychiczne a uzależnienia 

Problemy psychiczne to kolejna potencjalna przyczyna popadania w uzależnienia. Wahania nastroju, permanentny niepokój, zaburzenia osobowości to częste przyczyny nadużywania alkoholu czy narkotyków. Badania wykazują, że osoby obarczone problemami psychicznymi trzykrotnie częściej podatne są na uzależnienie niż osoba bez zaburzeń. Jednocześnie ponad 60% osób już uzależnionych wykazuje objawy chorób psychicznych. Trudno więc jednoznacznie stwierdzić wiarygodne następstwo, przyczynę i skutek. Nie wiadomo bowiem, czy to nałóg doprowadził do powstania zaburzeń psychicznych czy też zaburzenia doprowadziły do nałogu. 

Wśród osób świadomych swoich ograniczeń psychicznych występuje tendencja leczenia się przy pomocy różnego rodzaju używek, traktując je jako antydepresanty. Alkohol i narkotyki rzeczywiście aktywują w mózgu obszary objęte chorobą psychiczną, dlatego pacjenci odczuwają chwilowe wrażenie poprawy swojej kondycji. Szybko jednak okazuje się, że używki tylko pogarszają stan zdrowia pacjenta. 

Uzależnienia bardzo często towarzyszą również zaburzeniom osobowości. Narcyzm to jedna z jej odmian, niezwykle podatna na uzależnienia. Osoba narcystyczna nieustannie zmaga się z konsekwencjami nieprzystosowania się do funkcjonowania w społeczeństwie. Bardzo często właśnie to oni sięgają po kokainę, której działanie daje chwilowe poczucie pewności siebie i władzy nad otoczeniem. Równie często po narkotyki sięgają osoby z granicznym zaburzeniem osobowości, czyli takie, które nie panują na gniewem i impulsywnymi reakcjami. Używki dają im chwilę zapomnienia i tonują zachowanie, uspokajają system nerwowy. 

Problem uzależnień dotyka każdy obszar społeczeństwa, nie rozróżnia płci, wieku i pochodzenia. Tak naprawdę osoby autodestrukcyjne mają niewiele szans na samodzielne wyjście z nałogu. Potrzebna jest specjalistyczna pomoc leczenia uzależnień oraz pomoc psychologiczna a często również psychiatryczna. Leczenie pod okiem specjalistów w ośrodku uzależnień  może przynieść pozytywne skutki.