Co prowadzi do uzależnienia?

Uzależnienie jest chorobą trudną do wyleczenia, a jej skutki mogą być niezwykle niebezpieczne dla człowieka. Zwykle osoba uzależniona nie dopuszcza do siebie myśli, że popadła w nałóg i że wymaga specjalistycznej pomocy. Niezbędne w całym procesie jest też wsparcie bliskich, którzy mogą stać się największą motywacją do wytrwania w trzeźwości lub z dala od pewnych zachowań. Przyczyną uzależnienia może być wiele czynników. Niektóre z nich wywodzą się z wychowania i dzieciństwa oraz mają podłoże psychiczne. Jednak zdarza się, że zażywanie różnych środków jest chęcią przypodobania się pewnej grupie społecznej, na przykład rówieśnikom. Co prowadzi do uzależnienia?

Uzależnienia, jak dzielimy?

Zanim przejdziemy do tego, co prowadzi do uzależnienia to warto zrozumieć czym jest samo uzależnienie. Uzależnienie jest to kompleks zjawisk behawioralnych, fizjologicznych i poznawczych, wśród których przyjmowanie danej substancji lub wykonywanie pewnych czynności jest ważniejsze niż inne rzeczy. Diagnozowanie i leczenie uzależnień odbywa się między innymi w oparciu o klasyfikację chorób ICD – 10 i DSM IV. Uzależnienia można podzielić na fizyczne i psychiczne. uzależnienie fizyczne jest to to silna potrzeba stałego zażywania substancji, a zaprzestanie prowadzi do dolegliwości somatycznych – biegunki, bezsenność, wymioty, bóle głowy. Wiążą się one z konkretnymi zachowaniami, które mają wpływ na organizm. Dostarczenie substancji psychoaktywnej do organizmu powoduje odczuwanie pozytywnego wpływu na samopoczucie. Natomiast uzależnienie psychiczne jest niepohamowaną potrzebą wykonywania czynności, odczuwania konkretnych emocji lub przyjmowania substancji, która nie prowadzi do poważnych fizjologicznych następstw. Mają one wpływ na ośrodek nagrody w mózgu. Osoba uzależniona odczuwa ciągłą potrzebę zaspokajania pewnych potrzeb.

Co prowadzi do uzależnienia? 

Podczas powstawania uzależnienia mogą działać trzy różne psychologiczne mechanizmy, uniemożliwiające prawidłowe funkcjonowanie organizmu. To za ich sprawą przyjmowanie wybranej substancji lub wykonywanej pewnej czynności staje się koniecznością, zamiast być wolnym wyborem. Jest to mechanizm nałogowego regulowania uczuć, mechanizm iluzji i zaprzeczania oraz mechanizm rozproszonego i rozdwojonego “ja”. Wymienione mechanizmy mają bezpośredni wpływ na system funkcjonowania uzależnionego. Praktycznie każdy stan emocjonalny może wpłynąć na ponowne pragnienie szkodliwej substancji lub czynności, co dodatkowo uruchamia bezbronność i nieprawidłową orientację wobec pojawiających się zagrożeń. Zdarzają się momenty, w których do uzależnionego dochodzą sygnały o stopniu jego nałogu i szkodach, jakie wyrządza na wielu płaszczyznach. To zwykle skutkuje poczuciem winy i wstydem, które zmuszają chorego do chwilowego zaprzestania oddawaniu się czynnikom uzależniającym. Trwa to jednak bardzo krótko – po chwili zostaje włączony mechanizm iluzji i zaprzeczania, przez co wszystko wraca do dawnego stanu. 

Przyczyn powstawania uzależnień może być wiele. Na rozwój mają wpływ czynniki biologiczne oraz środowiskowe. Co ciekawe do rozwoju uzależnienia może przyczynić się narcystyczne wychowanie lub bardzo niskie poczucie własnej wartości. Te dwie przeciwności mogą prowadzić do powstawania uzależnienia.  Osoby, które nadmiernie poczuwają się i nie potrafią realnie ocenić sytuacji częściej są podatni na zażywanie substancji psychoaktywnych. Z drugiej strony osoby, które są niepewne “własnego ja” próbują podnieść swoją samoocenę i przyjmują substancję żeby się lepiej poczuć. Bodźcem może być trudne wydarzenie życiowe, na przykład rozstanie, utrata pracy, rozwód. Osoby uzależnione podejmują czynności pod wpływem impulsów, którym nie mogą się oprzeć. 

Jakie są etapy uzależnienia?

Dodatkowo przy uzależnieniu występują różne fazy rozwoju. Pierwszą z nich jest faza wstępna. Trwa ona zazwyczaj długi czas i nie wykazuje charakterystycznych objawów. Przypomina nałóg. Występuje coraz większa potrzeba zażycia substancji. W tej fazie człowiek dostrzega, że konkretna używka przynosi mu odprężenie i poczucie spokoju. Zaczyna się coraz częstsze przyjmowanie uzależniającego środka, a jego tolerancji wzrasta. Drugim etapem jest faza ostrzegawcza, podczas której dany specyfik staje się niezbędną do funkcjonowania i rozładowania emocji rzeczą. Osoba nie szuka już specjalnych okazji, żeby napić się alkoholu lub zażyć narkotyki. Pojawiają się również przypadki tak zwanego urwanego filmu. Potrzebna jest coraz większa dawka, żeby osiągnąć oczekiwany efekt. Faza krytyczna jest przedostatnim etapem. W tym momencie następuje całkowita utrata kontroli nad zażywaniem substancji. Konieczność przyjmowania używki jest tak silna, że chory nie jest w stanie sobie z tym poradzić. Czasami może objawiać się występowaniem krótkich okresów abstynencji na zmianę z nieprzerwanym przyjmowaniem. Ostatnią fazą jest faza chroniczna. Priorytetem, tuż po przebudzeniu staje się zaspokojenie swojego uzależnienia. Na tym etapie tolerancja na substancje zdecydowanie się zmniejsza. Wystarczy niewielka ilość, żeby wprowadzić się w oczekiwany stan. Pojawiają się objawy zespołu abstynencyjnego: bóle głowy, drżenie rąk, wymioty, nudności. Dodatkowo można zauważyć osłabione procesy myślowe, stany lękowe, psychozę. Faza chroniczna może zakończyć się na jeden z dwóch sposobów: terapia albo śmierć.