Co to są uzależnienia?

Uzależnienia określane są jako nabyty stan zaburzenia zdrowia psychicznego i fizycznego. Jest to więc choroba, polegająca na stałej potrzebie przyjmowania danej substancji lub dążenie do ciągłego zachowania, które stało się nałogiem. Uzależnienia można podzielić na behawioralne i chemiczne. Pierwsze z nich objawia się ciągłą koniecznością wykonywania danej czynności, co prowadzi do uzyskania satysfakcji i spokoju psychicznego. Może to być między innymi seksoholizm, pracoholizm i hazard. Drugie z wymienionych opierają się na nieustającej potrzebie zażywania szkodliwych substancji chemicznych, jak alkohol, narkotyki, dopalacze czy leki. 

Uzależnienia – czym są?

Czynnikiem uzależniającym może być właściwie wszystko. Ciągła potrzeba zażywania substancji lub wykonywania danej czynności niesie za sobą wiele negatywnych skutków. Może to być rosnąca tolerancja na przyjmowany środek, osłabienie woli czy silna obsesja na punkcie zdobywania wybranej substancji. Zwykle chory zaniedbuje swoje obowiązki służbowe i domowe, oddala się od bliskich i porzuca relacje społeczne. Wszystko schodzi na dalszy plan – liczy się tylko możliwość osiągnięcia zadowolenia i ulgi.

Badania wykazują, iż uzależnienie jest chemicznym zaburzeniem w mózgu. Niektóre osoby mogą również posiadać genetyczne predyspozycje do popadania w nałogi. Dlatego też często zdarzają się nawroty choroby lub po prostu niepowodzenia w procesie leczenia. Jedynym skutecznym rozwiązaniem jednak jest terapia uzależnień, która może być przeprowadzana w różny sposób.

Jak postępują uzależnienia?

Każde uzależnienie postępuje etapami. Zwykle zaczyna się niewinnie – od chęci spróbowania nowych rzeczy, zaimponowania rówieśnikom czy poprawienia sobie humoru. Pierwsza faza rozwoju uzależnienia trwa relatywnie długo i nie ma żadnych charakterystycznych objawów. Zauważalny zostaje przyjemny stan po przyjęciu danej substancji lub po wykonaniu pewnej czynności, w związku z czym występuje coraz większa ochota dostarczania sobie tej przyjemności. Powoli wzrasta poziom tolerancji na substancję psychoaktywną. Drugi etap – ostrzegawczy charakteryzuje się tym, iż dany środek czy zachowanie jest czynnikiem niezbędnym do funkcjonowania i rozładowania emocji. Uzależniony nie szuka już okazji – przyjmuje narkotyki lub alkohol za każdym razem, kiedy ma na to ochotę. Przedostatnia faza, krytyczna, to całkowita utrata kontroli nad nałogiem. Może objawiać się również krótkimi okresami abstynencji, przeplatanymi nieprzerwanym przyjmowaniem substancji. Etap chroniczny występuje jako ostatni. Najważniejszą rzeczą dla chorego jest zaspokojenie jego uzależnienia. Tolerancja na przyjmowany środek rośnie, a w razie chwilowej przerwy pojawia się zespół abstynencyjny, między innymi bóle głowy, drżenie rąk, wymioty, nudności, procesy myślowe stają się osłabione, występują stany lękowe i psychoza. Tę fazę zakończyć można jedynie na dwa sposoby: podejmując się terapii lub doprowadzając do własnej śmierci.

Jak powstają uzależnienia?

Podczas powstawania uzależnienia mogą działać trzy różne psychologiczne mechanizmy, uniemożliwiające prawidłowe funkcjonowanie organizmu. To za ich sprawą przyjmowanie wybranej substancji lub wykonywanej pewnej czynności staje się koniecznością, zamiast być wolnym wyborem. Jest to mechanizm nałogowego regulowania uczuć, mechanizm iluzji i zaprzeczania oraz mechanizm rozproszonego i rozdwojonego “ja”. Wymienione mechanizmy mają bezpośredni wpływ na system funkcjonowania uzależnionego. Praktycznie każdy stan emocjonalny może wpłynąć na ponowne pragnienie szkodliwej substancji lub czynności, co dodatkowo uruchamia bezbronność i nieprawidłową orientację wobec pojawiających się zagrożeń. Zdarzają się momenty, w których do uzależnionego dochodzą sygnały o stopniu jego nałogu i szkodach, jakie wyrządza na wielu płaszczyznach. To zwykle skutkuje poczuciem winy i wstydem, które zmuszają chorego do chwilowego zaprzestania oddawaniu się czynnikom uzależniającym. Trwa to jednak bardzo krótko – po chwili zostaje włączony mechanizm iluzji i zaprzeczania, przez co wszystko wraca do dawnego stanu. 

Pomoc osobie uzależnionej

Pomoc uzależnionemu jest o tyle trudna, że konieczna jest do niej jego chęć i świadomość problemu. Wówczas niezbędne jest podjęcie różnych działań, dzięki którym będzie można powstrzymać rozwój mechanizmów związanych z uzależnieniem. W tej chorobie zazwyczaj w parze z uzależnieniem psychicznym idzie uzależnienie fizyczne i na odwrót, co w połączeniu może poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Wymagają one jak najszybszego rozwiązania poprzez całkowite usunięcie szkodliwego czynnika lub zmniejszenie jego ilości. Pomaganie osobie uzależnionej wymaga podjęcia wielopłaszczyznowych działań, w celu powstrzymania mechanizmów uzależnienia, a także dla rozwiązania problemów osobistych, które również stanowią stałe źródła czynników aktywizujących te mechanizmy. Terapia uzależnień, wsparcie bliskich osób, abstynencja i ponowna nauka życia w społeczeństwie to elementy niezbędne do tego, aby podjęte kroki były skuteczne.