Leczenie uzależnień od środków psychoaktywnych

Leczenie uzależnień od środków psychoaktywnych – „Uzależnienie, to psychiczny, a niekiedy fizyczny stan wynikający z interakcji między żywym organizmem a substancją, charakteryzujący się zmianami zachowania i innymi reakcjami, do których należy konieczność przyjmowania substancji w sposób ciągły lub okresowy, w celu doświadczenia jego wpływu na psychikę, a niekiedy, aby uniknąć przykrych objawów towarzyszących brakowi substancji (za: WHO 1969 r.)”. Do tej definicji Światowej Organizacji Zdrowia warto dodać, że tolerancja, czyli zwiększanie przyjmowanej dawki w celu uzyskania tych samych efektów może wystąpić, ale nie musi, a osoba może uzależnić się od więcej niż jednej substancji. Ponadto aktualnie uzależnienie postrzegane jest jako zespół zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem danej substancji lub naprzemiennie różnych środków psychoaktywnych. Podkreśla się przy tym fakt, że jest to kompleks zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych, wśród których używanie substancji dominuje nad innymi zachowaniami, które wcześniej dla danej osoby miały większe znaczenie.

Substancje psychoaktywne są to natomiast środki pochodzenia chemicznego, jak i naturalnego, które poprzez swoje działanie na organizm człowieka powodują zmiany w jego samopoczuciu, a także inny odbiór otaczającej go rzeczywistości. Do substancji psychoaktywnych zaliczamy: alkohol, substancje stymulujące (tj. kokaina, amfetamina), opiaty (np. morfina, heroina, kodeina), kanabinole (np. marihuana, haszysz), substancje uspokajające i nasenne (np. benzodiazepiny i barbiturany), substancje halucynogenne (tj. LSD, psylocybina), lotne rozpuszczalniki (np. aceton, kleje), tytoń oraz inne substancje (tj. dopalacze).

Identyfikacja uzależnienia od środków psychoaktywnych 

Przy rozpoznaniu uzależnienia niezbędne jest zidentyfikowanie trzech lub więcej objawów występujących łącznie przez pewien okres czasu na przestrzeni ostatniego roku.

Według klasyfikacji ICD-10 do objawów uzależnienia zaliczamy:

• Silne pragnienie lub poczucie przymusu używania („głód substancji”).
• Upośledzona zdolność kontrolowania zachowań związanych z używaniem (trudności w unikaniu picia lub brania, w zakończeniu używania zgodnie z wcześniejszymi założeniami, nieskuteczność w wysiłkach zmniejszania ilości lub kontroli używania).
• Fizjologiczne objawy zespołu abstynencyjnego pojawiającego się, gdy używanie jest ograniczane lub przerywane (np. drżenie mięśni, wysuszenie śluzówek, wzmożona potliwość, rozszerzenie źrenic, nudności, biegunki, wymioty, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia snu, drażliwość, niepokój, lęki, padaczka, omamy wzrokowe lub słuchowe, majaczenie) albo używanie danej substancji lub pokrewnie działającej w celu złagodzenia, lub uniknięcia ww. objawów.
• Zmieniona tolerancja, ta sama dawka substancji nie przynosi oczekiwanego efektu, co wpływa na narastanie potrzeby używania większej ilości.
• Zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub zainteresowań, poświęcanie większej ilości czasu na zdobywanie lub używanie substancji, bądź też uwalnianie się od następstw jej działania.
• Uporczywe używanie pomimo oczywistych dowodów występowania szkodliwych tego następstw.

Wyróżniamy następujące fazy uzależnienia od środków psychoaktywnych:

I Faza – Wstępna: może trwać miesiące, ale i lata, zaczyna się od konwencjonalnego stylu używania, kiedy człowiek odkrywa przyjemne doznania z tym związane oraz łagodzenie dzięki temu przykrych stanów emocjonalnych. Zaczyna wzrastać tolerancja na daną substancję.
II Faza – Ostrzegawcza: mogą pojawiać się dolegliwości po odstawieniu, a także tzw. palimpsesty – luki pamięciowe; szukanie okazji do używania, które zaczyna stanowić sposób poprawy samopoczucia i znoszenia napięcia w sytuacjach stresowych.
III Faza – Krytyczna: występuje utrata kontroli nad używaniem, zaniedbywanie obowiązków, opór przed sugestiami innych, wyraźne szkody w różnych obszarach funkcjonowania.
IV Faza – Chroniczna: coraz trudniejsze jest utrzymywanie abstynencji, wielodniowe ciągi używania, izolowanie się od innych, choroby współistniejące, psychiczne zaburzenia po odstawieniu.

Dokładne i precyzyjne rozpoznanie uzależnienia oraz skali jego rozwoju następuje podczas konsultacji diagnostycznych, po przyjęciu do Ośrodka Wyspa SOZO.